Pomocnik Historyczny Polityki – e-wydanie – 5/2025 Dzieje Persów i Iranu

Pomocnik Historyczny – dodatek do polskiego tygodnika „Polityka” wydawany od 2006. Ukazuje się kilkakrotnie w roku, a każdy numer poświęcony jest osobnemu tematowi historycznemu. Publikują w nim dziennikarze pracujący dla tygodnika i specjaliści z danych dziedzin.

Cywilizacja perska, obecnie zwana irańską, jest zaliczana do grona najstarszych i najznamienitszych w dziejach ludzkości. Ale wcale nie jest łatwo ją zdefiniować. Jest faktem, że Persowie, Medowie i ich krewniacze ludy zasiedlili Wyżynę Irańską, między Morzem Kaspijskim a Morzem Arabskim, już w epoce przedhistorycznej. I że stworzyli tu w starożytności potężne państwo. Ale w tym korytarzu łączącym Azję Wschodnią z Zachodnią (i Europą) bywały niezłe dziejowe przeciągi. Wędrowały tędy ludy, docierały tu zagony starożytnych, średniowiecznych i nowożytnych imperiów, zmieniały się dynastie, religie, organizacje państwowe, kody kulturowe. Można powiedzieć, że perskość/irańskość to to wszystko, co się z tej wirówki ostawało, co ostatecznie wypływało na wierzch. Podlegało podbojom, ale też samo zmieniało kolejne napływowe warstwy, dając im swoją ostateczną pieczęć.

Historia potoczyła się tak, że dziedzic tej starożytnej cywilizacji – w postaci teokratycznej Islamskiej Republiki Iranu – jest dziś w oczach Zachodu elementem Osi Zła. Dla współczesnych zaś władz Iranu (i wielu obywateli tego państwa) Zachód – przede wszystkim USA – jest Wielkim Szatanem. Po obaleniu ostatniego szacha na persko-irańskim tronie i po rewolucji islamskiej w 1979 r. Iran nie daje światu o sobie zapomnieć.

Nie wchodząc zanadto we współczesne konteksty i polityczne racje, proponujemy wędrówkę przez persko-irańskie dzieje – od najstarszej starożytności. Od wspólnej praindoeuropejskiej przeszłości, która jest dokumentowana m.in. w języku. Współczesna odległość kulturowa sprawia, że nie jest to dla nas łatwa wycieczka, ale właśnie dlatego tak pasjonująca, pełna tropów do światów czasem odległych, czasem dziwnie znajomych.

Zapraszamy do lektury.

Jerzy Baczyński
Redaktor naczelny POLITYKI

Leszek Będkowski
Redaktor POMOCNIKÓW HISTORYCZNYCH