Nagroda Pulitzera 2025 - czym jest i kto ją otrzymał?

Nagroda Pulitzera to corocznie przyznawane przez Uniwersytet Columbia wyróżnienie za wybitne dokonania w dziedzinie dziennikarstwa, literatury, muzyki i na wielu innych płaszczyznach. Choć przez wielu krytyków definiowana jest jako nagroda zawłaszczona ideologicznie dla celów propagandowych, to nadal cieszy się sporym prestiżem i uznaniem.

Czym dokładnie jest Nagroda Pulitzera i w jakich kategoriach jest przyznawana? Kto został jej laureatem w 2025 roku? W jaki sposób wybierani są zwycięzcy? Na te i inne pytania odpowiadamy w niniejszym materiale.

Nagroda Pulitzera - co to jest?

Nagroda Pulitzera, ustanowiona w 1917 roku z inicjatywy Josepha Pulitzera, od ponad stu lat stanowi jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli uznania dla pracy dziennikarzy, pisarzy i twórców muzyki w Stanach Zjednoczonych. Choć jej znaczenie wykracza daleko poza granice USA, to właśnie tam wykuwa się jej sens - między wolnością słowa a systemem instytucjonalnym, który tę wolność ocenia, nagradza i klasyfikuje.

To nie jest nagroda neutralna - i nigdy nią nie była. Jej funkcjonowanie osadzone jest w konkretnym kontekście kulturowym, politycznym i medialnym, który z biegiem lat nie tyle się rozwija, ile ulega stopniowej homogenizacji. Wybory jury, składającego się z redaktorów, pisarzy i naukowców, nie odzwierciedlają jedynie poziomu formalnego czy wagi poruszanych tematów - często stanowią potwierdzenie obowiązujących narracji, a czasem wręcz mechanizm ich reprodukcji.

W jakich kategoriach przyznawana jest Nagroda Pulitzera?

Nagroda Pulitzera obejmuje 23 kategorie podzielone na trzy główne obszary - dziennikarstwo, literatura i muzyka. Wśród nich znajdują się zarówno nagrody za śledztwa dziennikarskie, literaturę faktu i reportaże, jak i za poezję, dramat czy kompozycje muzyczne. Co istotne, kategorie te nie są martwym katalogiem - bywają modyfikowane i dostosowywane do zmian w mediach czy sposobach komunikacji.

Wśród najważniejszych kategorii można wymienić następujące:

• Public Service (służba publiczna)

• Investigative Reporting (reportaż śledczy)

• Breaking News Reporting (relacja z wydarzeń bieżących)

• Commentary (komentarz)

• Feature Writing (reportaż pogłębiony)

• Fiction (powieść)

• History (historia)

• Biography (biografia/autobiografia)

• Poetry (poezja)

• Music (muzyka współczesna)

W jaki sposób wybierani są laureaci Nagrody Pulitzera?

Proces przyznawania Nagrody Pulitzera opiera się na systemie zgłoszeń, selekcji i finalnej decyzji podjętej przez Radę Pulitzera - ciało powiązane z Uniwersytetem Columbia, złożone z dziennikarzy, redaktorów, eseistów, pisarzy i przedstawicieli świata akademickiego. Kandydaci zgłaszani są przez redakcje, wydawnictwa i instytucje kulturalne, które opłacają wpisowe i dostarczają komisji odpowiednie materiały.

Na tej podstawie powoływane jury wstępne, podzielone według kategorii, dokonuje oceny merytorycznej i formalnej. Każde jury wybiera maksymalnie trzech finalistów, spośród których Rada podejmuje ostateczną decyzję - z zastrzeżeniem prawa do odrzucenia wszystkich kandydatur.

To procedura z pozoru przejrzysta, ale w rzeczywistości silnie upolityczniona. Jury działa w ramach ścisłych kryteriów formalnych, ale to Rada nadaje nagrodzie kierunek - często zgodny z dominującymi tendencjami ideologicznymi i kulturowymi, niekoniecznie z wartością samego dzieła. Choć Pulitzery bywają przyznawane materiałom odważnym i przełomowym, równie często służą potwierdzeniu światopoglądu środowiska, które je wręcza.

Nagroda Pulitzera 2025 - tegoroczni zwycięzcy

Ogłoszenie laureatów Nagrody Pulitzera 2025 nie przyniosło zaskoczenia co do formy, ale jak zwykle okazało się wyraźnym sygnałem, które tematy i narracje dominują we współczesnej debacie publicznej w USA. Zestawienie nagrodzonych nazwisk i tytułów stanowi nie tylko przegląd najważniejszych publikacji i dzieł literackich ubiegłego roku, lecz także mapę ideologiczną amerykańskiego krajobrazu kulturowo-politycznego. Wyróżnione zostały teksty o wysokiej wartości poznawczej - ale również te, które wpisują się w długofalowe strategie opowiadania świata.

Literatura i muzyka

W kategoriach literackich i muzycznych dominowały głosy zanurzone w historii, traumie i rekonstrukcji tożsamości - osobistej, zbiorowej i narodowej. Jury nagradzało zarówno formalną maestrię, jak i polityczną wymowę utworów, podkreślając ich aktualność oraz zdolność do reinterpretacji znanych motywów w nowym kontekście.

• Fikcja: James - Percival Everett,

• Historia (nagroda dzielona): Native Nations - Kathleen DuVal i Combee - Edda L. Fields‑Black,

• Biografia/autobiografia: Every Living Thing - Jason Roberts,

• Wspomnienia: Feeding Ghosts - Tessa Hulls,

• Poezja: New and Selected Poems - Marie Howe,

• Muzyka: Sky Islands - Susie Ibarra.

Dziennikarstwo

Nagrody dziennikarskie Pulitzera 2025 przypadły zespołom redakcyjnym, które nie tylko dokumentowały rzeczywistość, ale aktywnie uczestniczyły w jej opisie i przekształcaniu. W centrum zainteresowania znalazły się tematy związane z kryzysami systemowymi - zdrowiem publicznym, przemocą państwową, katastrofami naturalnymi i globalnymi konfliktami. Styl narracji był mniej ważny niż funkcja interwencyjna tekstu.

• Public Service: ProPublica - za śledztwo o zgonach ciężarnych kobiet w wyniku ograniczonego dostępu do opieki,

• Breaking News Reporting: The Washington Post - za relacje z zamachu na Donalda Trumpa,

• Investigative Reporting: Reuters - za cykl "Fentanyl Express" o nielegalnym obrocie substancjami opioidowymi,

• Explanatory Reporting: The New York Times - za materiał o skutkach interwencji USA w Afganistanie (Azam Ahmed, Matthieu Aikins i Christina Goldbaum),

• International Reporting: The New York Times - za dokumentację rosyjskich zbrodni wojennych,

Feature Writing: The New Yorker - za teksty Jennifer Senior o żałobie i pamięci zbiorowej.