Wybór najlepszych książek z danego okresu nigdy nie jest prosty - szczególnie w sytuacji, w której liczba miejsc jest ograniczona, a liczba genialnych autorów i niezwykłych pozycji może być liczona w setkach, jeśli nie tysiącach. „The New York Times Book Review” opublikował co prawda listę 100 najlepszych książek XXI wieku – ambitną, różnorodną, ale jednak osadzoną w konkretnym kontekście kulturowym. My chcielibyśmy podejść do tego tematu nieco inaczej - tworząc własną listę takich książek, które nie tylko stanowią zbiór najlepszych powieści, ale wyraźnie odciskają wpływ na współczesnej kulturze.

Nasza toplista najlepszych książek XXI wieku ograniczy się do dziesięciu najlepszych. To subiektywny wybór – oparty na sile literackiego głosu, wpływie, jaki dana książka wywarła, i tym szczególnym rodzaju obecności, który sprawia, że czytelnik pamięta ją długo po zakończeniu lektury. Jakie więc są najlepsze książki XXI wieku? Przekonaj się!

Najlepsze książki XXI wieku - co je charakteryzuje?

Pisarze czy pisarki, którzy naprawdę zapisali się w literackim pejzażu XXI wieku, to niekoniecznie ci, którzy wygrali największe nagrody albo okupowali listy bestsellerów (choć często jest to konsekwencja wydania dobrej książki). Niejednokrotnie są to twórcy idący pod prąd, którzy nie chcą podporządkować się oczekiwaniom czy trendom, panującym na współczesnym rynku wydawniczym. Ich książki są precyzyjnie skrojone, językowo dopracowane i osadzone w konkretnej rzeczywistości - czasem tej współczesnej, czasem historycznej, ale każdorazowo autentycznej w treści. 

Najbardziej wpływowych książek tej epoki nie da się sprowadzić do jednego klucza. Czasem to epickie narracje o migracji i tożsamości, innym zaś razem - ciche, intymne historie o życiu wewnętrznym. Niemniej, dla wszystkich przedstawianych tu pozycji istnieje jeden, wspólny mianownik - jest nim niezależność myślenia i odwaga literacka. 

TOP 10 najlepszych książek XXI wieku - ranking

Współczesna literatura nie daje się łatwo zaszufladkować (czemu trudno się dziwić), co z całą pewnością nie ułatwiło nam pracy przy komponowaniu poniższego zestawienia. Chcieliśmy, żeby wybór był relatywnie nieoczywisty i zróżnicowany gatunkowo, ale jednocześnie przemyślany. Niżej wskazywane pozycje odniosły sukces nie tylko komercyjny - wszystkie zostawiły po sobie trwały ślad w światowej kulturze.

Prezentowane tytuły doczekały się także przekładu na język polski, zyskując w naszym kraju pokaźne grono odbiorców - jeśli jednak ktoś nie jest zaznajomiony z poniższymi książkami, to bez problemu nadrobi zaległości. Oto subiektywna lista TOP 10 najlepszych książek XXI wieku wg nas:

10. "Dallas '63" - Stephen King

Stephen King - tym razem bez horroru, ale z napięciem, które trzyma do ostatniej strony. W tej monumentalnej powieści cofamy się do 1963 roku, by spróbować zapobiec zamachowi na Johna F. Kennedy'ego. Brzmi jak fantastyka - i nią jest - ale "Dallas '63" to przede wszystkim opowieść o czasie, żalu i cenie, jaką płaci się za próbę zmiany biegu historii. Tą książką King pokazuje, że potrafi budować nie tylko grozę, ale również emocjonalną głębię.

9. "Kasta. Korzenie naszej goryczy" - Isabel Wilkerson

Wilkerson nie napisała książki ani łatwej, ani pocieszającej - ale na pewno napisała książkę ważną. Punkt wyjścia to amerykański rasizm, ale autorka idzie dalej, pokazując jego strukturalny charakter i porównując go z kastowością Indii czy systemem apartheidu. To reportaż i esej w jednym, oparty na faktach, badaniach i osobistych historiach. "Kasta. Korzenie naszej goryczy" to książka, która porządkuje chaos - i zostaje w głowie na długo.

8. "Wolność" - Jonathan Franzen

Jonathan Franzen to autor, który pisze z rozmachem i precyzją, a "Wolność" śmiało można uznać za jego najbardziej dojrzałą powieść. Portret amerykańskiej rodziny w rozpadzie - na tle ekologii, polityki i pęknięć społecznych - staje się tu kroniką naszych czasów. Nie ma w tej książce miejsca na sentymentalizm, ale jest miejsce na trafne obserwacje, które sprawiają, że tekst działa nieco jak soczewka. Franzen nie tyle opowiada w niej historię, co raczej prześwietla mentalność klasy średniej, pozostawiając czytelnika w zupełnie nowym punkcie widzenia i rozumienia rzeczywistości.

7. "Krótka historia siedmiu zabójstw" - Marlon James

Brutalna, gęsta i formalnie wymagająca - właśnie taka jest "Krótka historia siedmiu zabójstw" Marlona Jamesa. Autor buduje historię wokół zamachu na Boba Marleya z 1976 roku, ale można to potraktować wręcz jako aperitif. Bo co jeszcze znajdziemy w tej książce? CIA, jamajskie gangi, narkotyki i polityka - to właśnie one przede wszystkim mieszają się w narracji prowadzonej wieloma głosami. Z pewnością jest to pozycja, która wymaga od czytelnika skupienia, ale odpłaca ten trud z nawiązką. 

6. "Gilead" - Marilynne Robinson

Narracja tej powieści to list starego pastora do syna - osobisty, czuły, pełen refleksji nad życiem, wiarą i przemijaniem. Być może brzmi to niepozornie, ale trzeba przyznać, że Robinson udało się napisać książkę niemal bez akcji, która mimo to porusza bardziej niż niejeden dramat. Styl jest klarowny, medytacyjny, a zarazem precyzyjny - "Gilead" to literatura, która oddycha i jest godna polecenia szczególnie na spokojniejsze wieczory.

5. "Znany świat" - Edward P. Jones

"Znany świat" to powieść osadzona w XIX-wiecznej Virginii, w której głównym bohaterem jest czarnoskóry właściciel niewolników. Nie jest to szokujące odwrócenie ról, tylko przemyślana opowieść o złożoności systemu, który niszczy wszystkich - niezależnie od przynależności rasowej. Jones pisze z dystansem, ale nie bez emocji, tworząc przystępny dla każdego "koktajl emocjonalny". "Znany świat" to również książka, która nie moralizuje - i właśnie dlatego uderza z tak wielką siłą.

4. "Bieguni" - Olga Tokarczuk

Oto książka, która przyniosła Oldze Tokarczuk międzynarodowe uznanie i - po latach - literackiego Nobla. "Bieguni" to powieść nielinearna, rozproszona jak współczesna świadomość, złożona z historii podróżników, wędrowców i ludzi, którzy po prostu nie potrafią (a być może nie mogą) zatrzymać się w miejscu. To nie tylko refleksja nad ruchem jako strategią przetrwania, ale też forma literacka, która wymyka się tradycyjnym ramom. Jest to także pozycja, w której na próżno szukać będziemy odpowiedzi - znajdziemy jednak pytania, które przez długi czas będą kołatać się nam po głowach.

3. "Pachinko" - Min Jin Lee

Epicka saga koreańskiej rodziny, rozciągnięta na kilka pokoleń i dekad - od kolonialnej Korei, aż po Japonię XX wieku. Min Jin Lee pisze bez patosu, ale z ogromnym sercem i wielką historyczną precyzją, co znajduje międzynarodowe uznanie. Z jednej strony jest to opowieść o tożsamości, klasie i przetrwaniu - ale z drugiej także o codziennych wyborach, które kształtują całe żywota. "Pachinko" pokazuje, że wielka historia nie musi przytłaczać - może być tłem dla małych, ludzkich opowieści, które dopiero wespół złożone kreują widoczną i odczuwalną rzeczywistość.

2. "W komnatach Wolf Hall" - Hilary Mantel

Hilary Mantel ożywia XVI-wieczną Anglię z taką intensywnością, że historia przestaje być rekonstrukcją - staje się doświadczeniem! "W komnatach Wolf Hall" to pierwsza część trylogii o Thomasie Cromwellu, doradcy Henryka VIII Tudora, ale prawdziwym bohaterem jest tu... Język. Inny. Wyjątkowy. Mantel prowadzi bowiem narrację z wnętrza świadomości postaci, łamie zasady klasycznej powieści historycznej i tworzy coś zupełnie nowego - przeżycie mistyczne i autentyczne zarazem, które na pewno przysporzy czytelnikom wielu wyzwań intelektualnych i moralnych.

1. "Genialna przyjaciółka" - Elena Ferrante

"Genialna przyjaciółka" to początek neapolitańskiej tetralogii, która zawojowała świat, choć sama autorka pozostała w cieniu. Ferrante w swojej powieści pokazuje dzieciństwo i dorastanie dwóch dziewczyn z robotniczej dzielnicy Neapolu - z bezprecedensową szczerością i bez żadnych sentymentów. 

To książka o przyjaźni, rywalizacji, trudnych czasach i jeszcze bardziej skomplikowanych kontekstach - ale także o tym, jak bardzo jesteśmy zlepkiem cudzych oczekiwań, często nawet tego nie zauważając. Narracja autorki jest chłodna, ale równocześnie pełna emocjonalnych iskier. Nie bez powodu to właśnie "Genialna przyjaciółka" trafiła na pierwsze miejsce naszej listy - jest to bowiem pozycja, od której naprawdę trudno się oderwać.

Najlepsze książki XXI wieku - podsumowanie

Trudno uchwycić ducha epoki w dziesięciu tytułach, ale nie o zamykanie literatury w rankingach tu chodzi. To raczej próba uchwycenia pewnego rytmu - powracających tematów, niezrozumianych kontekstów i wymagających form, często trudnych do zdefiniowania na pierwszy rzut oka.

W zaprezentowanym przez nas zestawieniu znalazły się książki z różnych kultur, o różnej skali i dynamice, ale każda z nich rezonuje - nie tylko w kontekście literackim, ale i społecznym. XXI wiek to wszakże czas napięć, migracji, czy wielopłaszczyznowej redefinicji tożsamości - i właśnie taka jest ta literatura. Zamiast jednego głosu mamy wielogłos, zamiast oczywistego przesłania - niepokój i niedopowiedzenie. Właśnie dlatego te książki przetrwają więcej niż sezon. Bo nie tylko opowiadają o świecie, ale też zmuszają nas, żeby spojrzeć na niego inaczej.